معاونت امور بین الملل و حقوق بشر دوستانه

تعریف حقوق بین‌الملل بشردوستانه[1]

حقوق بین‌الملل بشردوستانه[2] که با عنوان حقوق جنگ[3] هم شناخته می‌شود، یکی از شاخه‌های حقوق بین‌الملل[4] است. این حقوق، دربردارنده دو مفهوم اصلی است: نخست این که هنگام درگرفتن درگیری مسلحانه، حق دولت‌ها در انتخاب روش‌ها و سلاح‌های جنگی، نامحدود نیست و آنها فقط می‌توانند از آن دسته از روش‌ها و سلاح‌های جنگی استفاده کنند که رنج زاید و غیرانسانی ایجاد نکنند؛ دوم این که، از حیات، سلامت و کرامت انسان‌هایی که در درگیری مشارکت نکرده‌اند یا به مشارکت خود در درگیری، پایان داده‌اند (مانند غیرنظامیان، اسیران جنگی، مجروحان و بیماران)، حمایت می‌کند.

بر این اساس، در گذشته، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، از دوشاخه جداگانه تشکیل می‌شد: 1) حقوق لاهه: مجموعه مقرره‌هایی که بیشتر در شهر لاهه تنظیم شدند و هدفشان این بود که حق دولت‌ها در انتخاب روش‌ها و سلاح‌های جنگی را محدود کنند. مانند: معاهده‌های مصوب 1899 و 1908 لاهه، و 2) حقوق ژنو: مجموعه مقرره‌هایی که بیشتر در شهر ژنو تنظیم شدند و هدف‌شان حمایت از افرادی بود که در درگیری‌های مسلحانه شرکت ندارند (غیرنظامیان) یا اگر مشارکت داشته‌اند، به مشارکت خود، پایان داده‌اند. مهم‌ترین این سندها، عبارتند از: کنوانسیون‌های چهارگانه 1949 ژنو. اما با تدوین پروتکل‌های الحاقی به کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو در سال 1977 که همزمان هر دو گونه مقرره را در خود جای دادند، ‌این تفکیک لاهه و ژنو، از میان رفت.

هدف حقوق بین‌الملل بشردوستانه

هدف اصلی حقوق بشردوستانه، حمایت و حفظ حیات، سلامت و کرامت انسان‌ها در زمان وقوع درگیری های مسلحانه است. بنابراین، حقوق بشردوستانه در واقع یک «رژیم حمایتی» ‌ایجاد می‌کند و از همه غیرنظامیاني که در درگیری‌های مسلحانه مشارکت نکرده‌اند و نیز همه نظامیانی که به مشارکت خود در درگیری‌ها پایان داده‌اند و سلاح خود را بر زمین گذاشته‌اند، حمایت می‌کند. این افراد، به طور مشخص، شامل غیرنظامیان، ‌اسیران جنگی، ‌مجروحان و بیماران و کشتی‌شکستگان نیروهای مسلح  و آوارگان می‌باشند. حقوق بین الملل بشردوستانه با شناسایی چند نشان (نماد، علامت) ویژه، این رژیم حمایتی را تقویت کرده است.

قلمرو اجرا،

تفاوت با سایر شاخه‌های حقوق بین‌الملل